Z Dariuszem Sobierajem – lekarzem medycyny, urologiem, specjalistą organizacji ochrony zdrowia prowadzącym akcję prozdrowotną „Zadbaj o swoje zdrowie” rozmawia Andrzej Józefczyk.

Rak gruczołu krokowego jest jednym z najczęściej rozpoznawalnych nowotworów. W Polsce jest drugim pod względem zachorowalności i trzecim pod względem umieralności nowotworem. Kogo w głównej mierze dotyczy ten problem?
Nowotwór gruczołu krokowego wykrywany jest najczęściej u mężczyzn pomiędzy 65 a 74 rokiem życia i jest to około 87 procent zachorowań. Z danych wynika, że w 2008 roku w Polsce nowotwór gruczołu krokowego rozpoznano u 8268 mężczyzn, a blisko 3900 osób zmarło z tej przyczyny. Nowotwory złośliwe gruczołu krokowego stanowią blisko 13% zachorowań na nowotwory u mężczyzn.
Jakie są największe czynniki ryzyka wystąpienia nowotworu starcza?
Najważniejszym czynnikiem wpływającym na powstawanie raka gruczołu krokowego jest wiek. Choroba w stadium wykrywanym klinicznie rzadko występuje u mężczyzn poniżej 50 roku życia. Zapadalność znacząco zwiększa się wśród mężczyzn powyżej 60 roku życia. Ogniska mikroskopowe raka występują u 30 procent mężczyzn około 50 roku życia i u 70 procent mężczyzn powyżej 80 roku życia. Częstość raka gruczołu krokowego wykazuje znaczące zróżnicowanie geograficzne i etniczne. Ryzyko jest najwyższe w Ameryce Północnej i krajach północnej Europy.
A sprawy dziedziczenia?
Dziedziczny rak stercza rozpoznaje się, jeśli nowotwór występuje u przynajmniej trzech krewnych w pierwszej linii lub przynajmniej dwóch w wieku poniżej 55 lat. Występowanie nowotworu stercza u krewnego w pierwszej linii pokrewieństwa zwiększa 5-11-kronie ryzyko zachowania na ten nowotwór. Częstość występowania dziedzicznego raka gruczołu krokowego w Europie ocenia się na 10 procent.
Czy ważne jest to, co jemy?
Oczywiście. Istnieje związek pomiędzy częstością raka gruczołu krokowego a spożyciem tłuszczów nienasyconych oraz czerwonego mięsa. Najprawdopodobniej wiąże się to z wytwarzaniem wolnych rodników lub zmniejszeniem wchłaniania witaminy A, co prowadzi do obniżenia stężenia beta karotenu, który prawdopodobnie chroni przed powstaniem niektórych nowotworów. Dieta zawierająca duże ilości witamin A, E i selenu chroni przed rozwojem choroby.
Czy istnieje jakaś profilaktyka z pobieganiu rozwoju raka gruczołu krokowego?
Brak jest jednoznacznych opinii o istnieniu profilaktyki w zapobieganiu rozwojowi raka gruczołu krokowego. Zmiany w sposobie odżywiania stwarzają nadzieję na skuteczne zapobieganie rakowi stercza i pomoc w procesie leczenia choroby. Wskazane jest zwiększone spożycie produktów roślinnych w szczególności soi i likopenu, produktów zawierających selen, witaminę A, E i D, ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych, a także zwiększenie aktywności fizycznej.
A badania przesiewowe?
Badania przesiewowe w raku stercza nie mają uznanej jednoznacznej pozycji i ich stosowanie nie jest obecnie rekomendowane. Wynika to ze względu na brak dowodów, iż takie badanie zmniejszy umieralność lub poprawi jakość życia. Uważa się, że w celu prowadzenia badań nad sensownością stosowania badań przesiewowych, najistotniejsze jest oznaczanie stężenia PSA w surowicy krwi. Badania przesiewowe mogą mieć zastosowanie wyłącznie u mężczyzn, u których przewidywany czas przeżycia jest dłuższy niż 10 lat.
Jakie objawy mogą nas zaniepokoić i warto zgłosić się do lekarza?
Na pewno jest to podwyższenie stężenia PSA, osłabiony strumień moczu, trudności w rozpoczęciu mikcji, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza, częste oddawanie moczu czy też nagłe parcie na mocz. Świadczyć o miejscowo zaawansowanej chorobie może natomiast krwiomocz, bolesne oddawanie moczu, ból w okolicy krocza lub nadłonowej, zaburzenie wzwodu, nietrzymanie moczu, ból w okolicy lędźwiowej, objawy niewydolności nerek, krew w nasieniu.
Jakie istnieją metody leczenia tego nowotworu?
Istnieje kilka różnych metod leczenia raka stercza. Wybór odpowiedniej metody zależy od wielu czynników, m.in. od wieku i ogólnego stanu chorego. Niektóre z tych metod, zwane metodami radykalnymi, pozwalają na usunięcie lub zupełne zniszczenie guza, inne służą zahamowaniu wzrostu nowotworu. Do metod radykalnych należą leczenie operacyjne oraz napromienianie (radioterapia).
Czy możemy mówić o perspektywach walki z nowotworem gruczołu krokowego na następne lata?
Perspektywy znaczącego postępu wiedzy dotyczącej raka gruczołu krokowego w najbliższej przyszłości są dobre. Do wcześniejszego rozpoznania, lepszego określania stopnia zaawansowania oraz większej skuteczności i mniejszej toksyczności leczenie dochodzą jeszcze możliwości chemoprewencji. Prawdopodobnie w przyszłości możliwe będzie zidentyfikowanie 10 procent osób obciążonych dziedzicznym ryzykiem zachorowania na kliniczną postać raka gruczołu krokowego, zastosowanie u nich metod chemoprewencji i poddanie ich ścisłej obserwacji. Cokolwiek przyniesie przyszłość, wydaje się, że walkę mającą na celu zmniejszenie zachorowalności i śmiertelności z powodu raka gruczołu krokowego rozpoczęto i zintensyfikowano w nowym tysiącleciu.